Newsletter Urzędu Marszałkowskiego Woj. Lubuskiego
GZ.II.0620.1.167.2015 Zielona Góra, 03.09.2015 r.
Newsletter nr 167
Samorząd zaoszczędził - będą kolejne inwestycje
Samorząd województwa do 30 sierpnia każdego roku zobowiązany jest do przedłożenia raportu z wykonania budżetu za pierwsze półrocze w Regionalnej Izbie Obrachunkowej. - Budżet jest zrealizowany w sposób racjonalny. Plany, jakie sobie założyliśmy są realizowane – mówiła podczas konferencji prasowe 3 września br. marszałek Elżbieta Anna Polak. - Wydatki są zgodne z zaplanowanymi zadaniami (40% planu), a dochody wykonane zgodnie z upływem czasu (52% planu) – podsumowała Józefa Chalecka, Skarbnik Województwa Lubuskiego.
W uchwale budżetowej na bieżący rok po zamianach zaplanowano dochody na poziomie 496,8 mln zł. Wykonanie na dzień 30 czerwca to 258,7 mln zł co stanowi 52% planu. Wydatki zaś zaplanowano na poziomie 525,8 mln zł, Wykonanie to 210,4 mln zł, co stanowi 40% planu.
W porównaniu z rokiem ubiegłym jest to wzrost wykonania planu budżetowego w pierwszym półroczu. W 2014 roku plan w zakresie wydatków wykonano w 32% (plan: 556,6 mln zł; wykonanie: 181,7 mln zł), a w zakresie dochodów w 44,7% (plan: 531,2 mln zł; wykonanie: 237,8 mln zł). Zobacz: Informacja za I półrocze 2015 roku z wykonania budżetu województwa lubuskiego
- Dochody i wydatki realizowane są zgodnie z uchwałą budżetową. Dochody są na bardzo dobrym poziomie – lepszym niż w ubiegłym roku – wyjaśniła marszałek. Odniosła się także do poniesionych wydatków. - Zazwyczaj największe wydatki majątkowe mamy w dziale transport w i łączność. W tym roku na pierwszym miejscu znajduje się rolnictwo, z uwagi na sfinalizowanie ważnych inwestycji w zakresie przede wszystkim zabezpieczenia przeciwpowodziowego i urządzeń melioracyjnych (38%) – tłumaczyła marszałek Elżbieta Anna Polak.
Najważniejsze inwestycje w tym zakresie:
- „Pyrnik – Klenica – etap I – odbudowa prawostronnego wały przeciwpowodziowego rzeki Odry" – 21,5 mln zł (PROW)
- Rzeka Biała Woda – etap I – odbudowa i rekonstrukcja rzeki - 4,7 mln zł (PROW)
- „Zbiornik w Małomicach – mała retencja" (PROW)
- „Odbudowa kanału Prostego – 992 tys. zł (PROW)
- Odbudowa Kanału Przeciwpowodziowego na długości 1100mb w centrum miasta Lubsko" – 656,7 tys. zł (LRPO)
- „Ochrona przeciwpowodziowa obszaru zlewni Kanału Siedlickiego – Etap I – 526,8 tys. zł (LRPO)
Jednak jak podkreślała marszałek, samorząd województwa nadal bardzo mocno inwestuje w transport i poprawę dostępności komunikacyjnej (36,42%). Najbardziej kosztochłonną inwestycją był zakup pasażerskiego taboru kolejowego do obsługi połączeń międzywojewódzkich organizowanych przez województwa: lubuskie i zachodniopomorskie – 21,4 mln zł (POIiŚ). Największe wydatki bieżące dotyczyły organizacji przewozów regionalnych – ponad 20 mln oraz zakup do celów promocyjnych bloku miejsc w każdym rejsie na trasie Port Lotniczy Zielona Góra/Babimost – Warszawa i inne połączenia lotnicze 2,3 mln zł.
Samorząd województwa wypracował także spore oszczędności, które zostaną przeznaczone głównie na ważne dla regionu inwestycje. -Mamy spore oszczędności w związku z wpływami z PIT i CIT. Dzięki temu możemy zrealizować kolejne przedsięwzięcia inwestycyjne: budowa bazy lotniczego pogotowia ratunkowego w Gorzowie Wlkp., zakup kolejnego pociągu, modernizacja oddziału zakaźnego szpitala wojewódzkiego w Zielonej Górze, doposażenie dziekanatu kierunku lekarskiego i dokapitalizowanie spółki lotniczej. Ale to nie tylko inwestycje infrastrukturalne, ale także inwestycje w ludzi, czyli rewaloryzacja wynagrodzeń pracowników samorządowych instytucji kultury – wyjaśniła marszałek.
Wykaz inwestycji możliwych do realizacji dzięki oszczędnościom:
1. Przyznanie z budżetu województwa lubuskiego środków wysokości 350 tys. zł dla Uniwersytetu Zielonogórskiego na doposażenie Dziekanatu powstającego Wydziału Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu. Dziekanat zlokalizowany zostanie w Budynku „F" mieszczącym się na terenie Szpitala Wojewódzkiego w Zielonej Górze. Zarząd Województwa Lubuskiego wyraził wcześniej zgodę, aby budynek „F" przy ul. Zyty w Zielonej Górze docelowo przekazać Uniwersytetowi Zielonogórskiemu w nieodpłatne użytkowanie pod potrzeby nowego kierunku lekarskiego.
2. Wprowadzenie w Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2015-2029 nowego przedsięwzięcia pod nazwą „Budowa bazy Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego (HEMS)Lotniczego Pogotowia Ratunkowego w Gorzowie Wlkp." Kwota planowana – 2. 500.000 zł, z tego na:
rok 2016 - kwota. 1.050.000 zł,
rok 2017 - kwota 1.450.000 zł.
W dniu 14 lipca 2015 r. podczas konferencji prasowej w Łodzi, Wiceminister Zdrowia Sławomir Neumann poinformował o utworzeniu bazy Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego (HEMS) w Gorzowie Wlkp. Utworzenie bazy HEMS w Gorzowie Wlkp. jest jedną z priorytetowych inwestycji ujętych w Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 oraz Lubuskiej Ochrony Zdrowia na lata 2014-2020. Miejsce pod budowę bazy Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego (HEMS) zlokalizowane będzie na terenie Wielospecjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp. Od 2014 r, w Szpitalu funkcjonuje nowe lądowisko dla helikopterów, które przystosowane jest do operacji startów i lądowań śmigłowców o maksymalnej masie startowej MTOM do 5700 kg.
Lądowisko zostało przebudowane w ramach projektu realizowanego ze środków Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pn. "Przebudowa lądowiska, wiaduktu i wiaty dla SOR Szpitala Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp.". W efekcie tej inwestycji, obiekt jest dobrze skomunikowany ze Szpitalnym Oddziałem Ratunkowym. Koszt przedsięwzięcia szacuje się na kwotę ok. 5.000.000 zł z terminem realizacji w latach 2016-2017. Województwo Lubuskie we współpracy z Miastem Gorzów Wlkp. wyraziło gotowość sfinansowania (po 2500.000 zł każdą ze Stron) nowoczesnej bazy wraz z infrastrukturą towarzyszącą z przeznaczeniem na działalność z zakresu ratownictwa medycznego oraz transportu sanitarnego. Głównym Beneficjentem dotacji celowej będzie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe z siedzibą w Warszawie.
3. Przeniesienie do Departamentu Ochrony Zdrowia oraz Departamentu Administracyjno-Gospodarczego oszczędności powstałych w ramach realizowanych przez Biuro Projektów Własnych zadań.
- Projekt „Lubuskie e-zdrowie" – kwota 899 tys. zł; przeznaczenie: dotacja dla Szpitala Wojewódzkiego SP ZOZ w Zielonej Górze z przeznaczeniem na modernizację Pododdziału HIV/AIDS na Oddziale zakaźnym;
- Projekt „Rewitalizacja Budynku „F" przy ul. Zyty w Zielonej Górze kwota 360 tys. zł; przeznaczenie:
a) wykonanie w budynku głównym Urzędu Marszałkowskiego nowego „Systemu Kontroli Dostępu" – 300 tys. zł
b) doradca projektu „Termomodernizacja budynku UMWL";
- Projekt „Budowa Hali Przylotów" kwota: 240 tys. zł; przeznaczenie: dokapitalizowanie spółki „Lotnisko Zielona Góra/Babimost" Sp. z o.o. w Zielonej Górze.
Zgodnie z regulacjami UE, jednorazowe dofinansowanie środkami pieniężnymi kapitału spółek bez naruszania przepisów UE o pomocy publicznej może wynieść raz na trzy lata równowartość 200 tys. euro (tzn. wielkość „de minimis"), co przy obecnym kursie € stanowi równowartość 850.000,00 zł .
W dniu 01.09.2015 r. Zarząd WL przeznaczył na dokapitalizowanie Spółki w 2015 r. 240.000,00 zł z budżetu WL. Istnieje również możliwość dokapitalizowania Spółki aportem rzeczowym i dodatkowymi środkami pieniężnymi przy objęciu dodatkowych udziałów przez nowego wspólnika np. miasto Zielona Góra. Po podjęciu Uchwały przez Zarząd WL o zwiększeniu kapitału spółki Lotnisko Zielona Góra/Babimost sp. z o.o. następnym krokiem jest przygotowanie Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Spółki, gdzie w obecności notariusza NZW podejmie uchwałę o zwiększeniu kapitału Spółki i stosownej zmianie w akcie założycielskim Spółki. – Chcemy aby spółka przygotowywała się już do zarządzania portem lotniczym – mówiła marszałek Elżbieta Polak.
4. Kolejny IMPULS na lubuskich torach
Na regionalne tory wyjedzie kolejny nowy pociąg. Zakupiony zostanie w ramach Zachodniej Grupy Zakupowej, w projekcie Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, wspólnie z woj. zachodniopomorskim. Projekt obejmował zakup 14 Impulsów, z czego dwa dla naszego województwa. Mamy jednak zgodę Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju na rozszerzenie projektu. W związku z tym do Lubuskiego trafi jeszcze jeden Impuls. Koszt jednego zespołu trakcyjnego to 21,4 mln zł, w tym blisko 13,9 mln zł to dofinansowanie Unii Europejskiej. Wkład własny z budżetu województwa wynosi 3,5 mln zł. Jest jednak możliwość odzyskania podatku VAT w wysokości 4 mln zł. Może się więc okazać, że nowy pociąg trafi do lubuskiego praktycznie bez kosztów ze strony samorządu województwa.
Projekt zmian w budżecie przedstawiony zostanie na sesji sejmiku województwa 7 września br.
Wspólnie przeczytają „Lalkę" Bolesława Prusa
Już w najbliższą sobotę, 5 września br. kolejna akcja z cyklu Narodowe Czytanie. Tym razem cała Polska czytać będzie wielkie dzieło Bolesława Prusa „Lalka". - Akcja Narodowe Czytanie to integracja i budowanie tożsamości narodowej. Zwracając uwagę na naszą bogatą historię, kulturę i literaturę, możemy w ten sposób wzmocnić swoje uczucia patriotyczne – zachęca do udziału w akcji marszałek Elżbieta Anna Polak. Narodowe czytanie w Zielonej Górze rozpocznie się o godz. 12:00 na Ławeczce Norwida przy Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. C. Norwida.
Podstawowym celem przedsięwzięcia jest popularyzacja czytelnictwa, a także zwrócenie uwagi na bogactwo polskiej literatury, potrzeba dbałości o polszczyznę oraz wzmocnienie poczucia narodowej tożsamości.
Jak wszyscy wiemy „Lalka" B. Prusa, z jednej strony ukazuje polską waleczność, nasz romantyczny patriotyzm, z drugiej – codzienne, pozytywistyczne budowanie własnej pozycji ekonomicznej czy intelektualnej, oparte na przedsiębiorczości i zaradności. Stanisław Wokulski, Ignacy Rzecki, Izabela Łęcka, Julian Ochocki tworzą galerię niezapomnianych postaci. Warto dostrzec ich wszystkich jako żywych ludzi, którzy mają nam coś ważnego do powiedzenia o sobie, o czasach, w których przyszło im żyć, ale i o nas samych – współczesnych Polakach.
W tegorocznej odsłonie Narodowego Czytania fragmenty "Lalki" czytać będą znane w regionie osoby, przedstawiciele mediów, świata kultury, polityki i biznesu. Akcji towarzyszyć będzie ekspozycja okolicznościowa zbiorów bibliotecznych związanych z twórczością i życiem Bolesława Prusa prezentowana w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej im. Marii Grzegorzewskiej.
W holu głównym Biblioteki Norwida stanie regał bookcrossingowy z dziełami pisarza. Wydarzenie zakończy publiczny pokaz filmu "Lalka" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.
Egzemplarze książek Bolesława Prusa, przyniesione na wydarzenie przez publiczność, zostaną opatrzone specjalną, okolicznościową pieczęcią.
XII sesja sejmiku
7 września br. o 11.00 w Sali Kolumnowej Sejmiku Województwa Lubuskiego odbędzie się XII Sesja Sejmiku. Podczas obrad zaprezentowana zostanie Koncepcja dotycząca poszukiwań i przyszłego wydobycia rud srebra i miedzi w Województwie Lubuskim. W programie znajdują się uchwały m.in. w sprawie przekształcenia LORO w Świebodzinie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wyznaczenia aglomeracji Szczaniec i Świebodzin. Radni wysłuchają informacji o sytuacji finansowej jednostek ochrony zdrowia oraz dotyczącej realizacji Kontraktów Terytorialnych w 2014 roku.
Porządek obrad:
1.Otwarcie obrad XII zwyczajnej sesji Sejmiku.
2. Przyjęcie porządku obrad sesji.
3. Koncepcja dotycząca poszukiwań i przyszłego wydobycia rud srebra i miedzi w Województwie Lubuskim - wystąpienia:
Pan Herbert Wirth – Prezes Zarządu KGHM Polska Miedź S.A.,
Pan Lyle Braaten – Prezes Miedzi Copper Corporation,
Pan Janusz Jasiński –Marszałek Lubuskiego Sejmiku Gospodarczego,
Pan Jacek Sauter – Burmistrz Miasta i Gminy Bytom Odrzański - w imieniu samorządów gmin,
Pani Elżbieta Anna Polak – Marszałek Województwa Lubuskiego.
4. Wnioski i interpelacje.
5. Informacja na temat bieżącej pracy Zarządu Województwa Lubuskiego.
6. Informacja o sytuacji finansowej jednostek ochrony zdrowia.
7. Informacja Lubuskiego Kuratora Oświaty o organizacji roku szkolnego 2015/2016 w szkołach i placówkach oświatowych województwa lubuskiego.
8. Informacja o realizacji Kontraktów Terytorialnych w 2014 roku.
9. Podjęcie uchwały w sprawie wyboru przedstawiciela do składu Rady Społecznej Samodzielnego Publicznego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Międzyrzeczu.
10. Podjęcie uchwały w sprawie wyboru przedstawiciela do składu Rady Społecznej Szpitala Wojewódzkiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze.
11. Podjęcie uchwały w sprawie wyboru przedstawiciela do składu Rady Społecznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Ciborzu.
12. Podjęcie uchwały w sprawie przekształcenia Lubuskiego Ośrodka Rehabilitacyjno-Ortopedycznego im. dra Lecha Wierusza w Świebodzinie - Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
13. Podjęcie uchwały w sprawie zmiany Statutu Szpitala Wojewódzkiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze.
14. Podjęcie uchwały w sprawie wyznaczenia aglomeracji Szczaniec.
15. Podjęcie uchwały w sprawie wyznaczenia aglomeracji Świebodzin.
16. Podjęcie uchwały zmieniającej uchwałę w sprawie wyznaczenia aglomeracji Lubsko.
17. Podjęcie uchwały w sprawie likwidacji aglomeracji Tuplice.
18. Podjęcie uchwały w sprawie nieodpłatnego nabycia nieruchomości, będącej własnością Skarbu Państwa
19. Podjęcie uchwały w sprawie wyrażenia zgody na przekazanie w formie darowizny nieruchomości gruntowej zabudowanej, oznaczonej numerem ewidencyjnym działki 34/94, położonej w Międzyrzeczu, przy ul. Poznańskiej 109.
20. Podjęcie uchwały w sprawie dokonania zmian uchwały budżetowej Województwa Lubuskiego na 2015 rok.
21. Podjęcie uchwały w sprawie dokonania zmian Wieloletniej Prognozy Finansowej Województwa Lubuskiego na lata 2015-2029.
22. Stanowisko Sejmiku Województwa Lubuskiego w sprawie poparcia Apelu Rady Miejskiej w Krośnie Odrzańskim z dnia 1 czerwca 2015 r. skierowanego do Pani Marii Wasiak, Minister Infrastruktury i Rozwoju, dotyczącego podjęcia pilnych działań w zakresie budowy obwodnicy Krosna Odrzańskiego.
23. Przyjęcie protokołów z IX, X i XI sesji Sejmiku Województwa Lubuskiego.
24. Sprawy różne.
25. Zamknięcie obrad XII sesji Sejmiku.
Wizyta w departamencie le Lot: w poszukiwaniu dobrych praktyk
W dniach 30 sierpnia – 2 września br. lubuska delegacja na czele z marszałek Elżbietą Anną Polak uczestniczy w wizycie studyjnej, poświęconej winiarstwu, w departamencie le Lot. Ten region partnerski Lubuskiego słynie z produkcji wina, wizyta jest więc okazją do wymiany doświadczeń w tym zakresie w kontekście budowy Lubuskiego Centrum Winiarstwa. W pierwszym dniu uczestnicy wyjazdu odwiedzili m.in. eksperymentalną winnicę samorządową oraz spotkali się z włodarzami regionu. Z możliwości wymiany doświadczeń korzystają też przedstawiciele lubuskich winiarzy.
Wizyta w winnicy eksperymentalnej
Członkowie lubuskiej delegacji w pierwszym dniu wizyty mieli okazję odwiedzić eksperymentalną winnice samorządową w Anglars-Juillac. Poznali historię jej powstania oraz sposób funkcjonowania – programy badawcze, strukturę i zarządzanie oraz wsparcie ze strony samorządu. Lubuską delegację oprowadzał dyrektor Francis Laffarge. – Jesteśmy w spółdzielni winiarskiej Cahors, która obejmuje 5 tys. hektarów. Sama eksperymentalna struktura ma obszar 9 hektarów na 10, którymi my tu dysponujemy. Mamy winnicę eksperymentalną stanowiącą własność Departamentu i Stowarzyszenia, które tym zarządza. Trzecim zarządzającym jest gmina, w której funkcjonuje winnica – mówił dyrektor.
Lubuscy winiarze, Marek Krojcig (Winnica Stara Winna Góra) oraz Robert Koziarski (Winnica Kinga), uzyskali wiele praktycznych informacji na temat m.in. selekcjonowania upraw oraz ich monitorowania, a także analizy składu mineralnego podłoża, na którym sadzi się winogrona. Dyrektor Laffarge opowiadał także o wielkiej epidemii filoksery, która zniszczyła uprawy pod koniec XIX wieku. Winnice w Departamencie Le Lot obejmowały kiedyś teren ok. 60 tys. hektarów - po ataku filoksery, po II Wojnie Światowej zrekultywowane winnice to zaledwie 5 tys. hektarów.- My również rekultywujemy tradycje winiarskie i budujemy winnicę samorządową - opowiadała marszałek Elżbieta Anna Polak podczas spotkania, zapraszając dyrektora Laffarge'a do Lubuskiego.
Z wielkim zainteresowaniem spotkał się punkt dotyczący finansowania winnicy. O szczegóły dopytywała Irena Lew - Dyrektor Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze – Ochli. - Dokładnie 40 lat temu 20 proc.mogliśmy wypracować sami, a 80 proc. stanowiło dofinansowanie (rada departamentu, rada regionu). Wsparcie publiczne miało na celu uruchomienie takiej właśnie winnicy, ale w takim rozumieniu, że w przyszłości będzie ona sama funkcjonować i żyć własnym życiem. W tej chwili sytuacja wygląda nieco inaczej, 20 - 30 proc. to subwencja z zewnątrz, resztę musimy wypracować sami – mówił przedstawiciel eksperymentalnej winnicy. Dodał również, że kilkakrotnie korzystali ze wsparcia Unii Europejskiej, ale to nie oni byli wnioskodawcami, a Biuro Promocji Winiarstwa, które składało wnioski. Środki, które trafiały z Unii przeznaczone były tylko na wyposażenie techniczne.
Marszałek Elżbieta Anna Polak opowiadała z kolei o powstającej lubuskiej winnicy samorządowej. - Będzie to wizytówka naszego regionu. Kilka lat temu rozpoczęliśmy rozmowy, jak wykorzystać nasze autentyczne tradycje winiarskie, naszą prawdziwą, unikalną w skali kraju legendę. W tym czasie powstał szlak wina i miodu. Jest to pionierskie działanie w skali kraju, nikt nie ma takiej winnicy, tylko region lubuski. Beneficjentem stała się Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie, bo tylko w taki sposób mogliśmy tę ziemię przejąć. Zawiązaliśmy partnerstwo, 13 winiarzy podpisało umowy i winnica się buduje przy wspólnym zaangażowaniu. Jest to naprawdę piękne miejsce, prawdziwa wizytówka województwa lubuskiego potwierdzająca autentyczność tradycji winiarskich – mówiła marszałek. Samorząd województwa konsekwentnie stawia na promocję enoturystyki. Rozwój winiarstwa jest jednym z priorytetów zapisanych w dokumentach strategicznych województwa: Strategii Rozwoju Turystyki oraz Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Marszałek wspomniała także o rozpoczynającym się za kilka dni Winobraniu, które corocznie odbywa w Zielonej Górze.
Podczas spotkania Marek Krojcig z Winnicy Stara Winna Góra mówił o uprawach. Pytał, jakie szczepy były tu wcześniej uprawiane przed chorobą filokserą. Natomiast dyrektor Irena Lew dopytywała, czy moglibyśmy liczyć na naszych francuskich partnerów w kontekście rozmnożenia szczepów, ich rekultywacji i adaptacji na nowo.
Kolejnym punktem programu była wizyta w winnicy pana Bernarda Bouyssou „Chateau d'Armandiere". Jest to winnica rodzinna, która zajmuje obszar 25 hektarów. Winnica powstała w 1998 r., a jej nazwa pochodzi od imienia ojca właściciela. Winnica charakteryzuje się różnorodnością, jeżeli chodzi o uprawę winnej latorośli, winnica jest przeznaczona pod uprawę różnych odmian (wino białe, różowe i czerwone). Uprawa odbywa się na czterech poziomach (tarasach).
Podczas pierwszego dnia wizyty marszałek Elżbieta Anna Polak spotkała się także z władzami regionu: Sergem RIGAL Przewodniczącym Rady Departamentu le Lot oraz jego trzema zastępcami. - My w Lubuskiem również rekultywujemy tradycje winiarskie, więc przyjechaliśmy do Was podpatrzeć, ja to dobrze zrobić - mówiła marszałek, opowiadając także o Lubuskim Centrum Winiarstwa oraz Szlaku Wina i Miodu. Rozmowa nie dotyczyła jednak tylko kwestii związanych z winiarstwem, ale także m.in. struktury francuskiej oświaty, programów pomocy dla osób starszych i aktywizacji młodych ludzi, które wdraża Rada Departamentu. Z chwilą pójścia do szkoły podstawowej dzieci otrzymują tu komputer (za symboliczną kwotę lub całkiem nieodpłatnie w przypadku rodzin ubogich),starsze - mogą wziąć udział w kursie jazdy na skuterach. Jednym z ważnych przejawów budowania społeczeństwa obywatelskiego jest powołanie w Departamencie Le Lot tzw. Rady Młodzieży, która spotyka się regularnie co 2 miesiące z członkami Rady i może zgłaszać swoje uwagi, postulaty. W Le Lot duży nacisk kładzie się także na budowanie klubów i świetlic środowiskowych, aby wśród dzieci i młodzieży propagować alternatywne spędzanie wolnego czasu.
Z kolei z Vincentem Labarthe – Wiceprzewodniczącym Rady Regionu Midi Pyrenee, którego częścią jest departament Le Lot, marszałek Elżbieta Anna Polak rozmawiała także m.in. o zarządzaniu portem lotniczym w Tuluzie, który jest własnością samorządu, ale zarządza nim podmiot zewnętrzny. Rozmawiano także o obchodzonym w październiku br. jubileuszu 25-lecia współpracy pomiędzy Zespołem Szkół Ponadgimnazjalnych w Gubinie i Stowarzyszeniem Francja – Polska, Lot – Lubuskie oraz innymi partnerami francuskimi.
Vincent Labarthe potwierdził podczas spotkania to, co marszałek Polak usłyszała także wcześniej od francuskich winiarzy - że możemy liczyć na ich pomoc i praktyczne wskazówki odnośnie winnicy w Zaborze oraz rekultywacji winiarstwa na Ziemi Lubuskiej. Prawdopodobnie już w przyszłym roku Francis Laffarge i Bernard Bouyssou podzielą się swoim doświadczeniami w tym zakresie na konferencji zorganizowanej w Lubuskim Centrum Winiarstwa.
Lubuska delegacja złożyła również wizytę w tzw. witrynie promocyjnej wina z Cahors, czyli w „La Villa Malbec" – miejscu, w którym prezentowane są regionalne wina i produkty tradycyjne. Villa Malbec korzysta ze wsparcia władz departamentu Le Lot i stanowi istotny element promocji turystycznej regionu. Jej nowatorski pomysł polega na tym, iż służy ona wyłącznie do prezentacji oferty winiarskiej regionu - nie można tam kupić produktu, a jedynie uzyskać informacje odnośnie winnic.
Szlakiem produktów regionalnych
Drugi dzień wizyty upłynął pod znakiem produktów regionalnych. Lubuska delegacja odwiedziła 120 – tysięczne miasteczko Rocamadour słynące z tradycyjnych wyrobów, które rocznie odwiedza 2 mln turystów. Tam też spotkała się z Alainem Salgues – winiarzem, współzałożycielem winnicy w Rocamadour, a także hodowcą kaczek i gęsi, z których produkuje znakomite wyroby mięsne oraz sery kozie z niepasteryzowanego mleka. Rozmowa dotyczyła sposobów promowania produktów regionalnych, wartości wyrobów tradycyjnych i konieczności dbania o sprzedaż wyrobów lokalnych.
Alain Salgues odziedziczył ziemię po ojcu. Prowadzi gospodarstwo pod nazwą Ferme des Campagnes. Od trzech pokoleń zajmują się tradycyjną hodowlą kaczek. Firma realizuje pełen proces przetwórczy tego mięsa - od hodowli kaczki po wyrób słynnego foie gras. W ten sposób utrwalane są tradycyjne rodzinne receptury wyrobu produktów regionalnych, przy poszanowaniu europejskich norm żywności. Firma prowadzi sprzedaż bezpośrednią. Na terenie fermy znajduje się sklepik, gdzie można degustować wyroby gastronomiczne oraz wina. Jest to małe, ale znakomicie funkcjonujące gospodarstwo, a bezpośrednia bliskość miasteczka Rocamadour sprawia, że rocznie fermę odwiedza ok 200 autokarów, nie licząc klientów z grup niezorganizowanych.
Alain Salgues zajmuje się także odradzaniem tradycji winiarskich w regionie. Dawniej wokół miasteczka znajdowały się winnice. Wielka plaga filoksery pod koniec XIX wieku, a potem I i II Wojna Światowa sprawiły, że dopiero po 1945 roku zaczęto rekultywować winnice w regionie Le Lot. Jednym z przejawów odradzających się tradycji winiarskich jest spółdzielnia winiarska Vignerons de Rocamadour, narodziła się 15 maja 2006 r. Wzgórza w tej okolicy oferują korzystne warunki do produkcji wysokiej jakości wina uznanego poza granicami regionalnymi. Na 8 hektarach należących do spółdzielni zostały stopniowo posadzone szczepy Merlot (45 %), Malbec (45%) i Gamay (10 %). Dziś jest 8 hektarów obsadzonych winoroślą na glinianych i wapiennych zboczach Rocamadour. Spółdzielnia składa się z trzech współwłaścicieli – winiarzy, a czwartym, niewielkim udziałowcem jest Centrum Osób Niepełnosprawnych, które w ramach aktywizacji osób z lekkim upośledzeniem, włącza się co jakiś czas w różne prace na terenie winnicy. Ciekawostką jest fakt, iż obecnie bardzo trudno we Francji uzyskać zgodę na nasadzenia i stworzenie nowej winnicy. Alain Salgues mógł to zrobić na tym terenie, ponieważ kiedyś w jego rodzinie, w tym miejscu także uprawiano winorośl. Otrzymał więc zgodę na odrodzenie winnicy. Spotkanie było
Polsko-francuska wymiana młodzieży
Wizyta w departamencie Le Lot była także okazją do spotkania marszałek Elżbiety Anny Polak z uczniami Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych z Gubina, którzy w ramach projektu Erasmus + kończą właśnie 8-tygodniowy staż w hotelach w miejscowości Gramat.
Od 1990 r., czyli już 25 lat trwa wymiana młodzieży ze szkół zawodowych z Polski oraz z Francji. Są to praktyki i staże zawodowe z gastronomii i hotelarstwa oraz usług turystycznych, a w latach wcześniejszych także staże z zakresu rolnictwa. Ogólnie w ramach praktyk zawodowych od 1991 roku w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Francja – Polska, Lot – Lubuskie, na bazie dostępnych francuskich gospodarstw rolnych, agroturystycznych, a przede wszystkim hoteli, umożliwiono odbycie praktyk zawodowych dla ok. 560 uczniów, w tym w ramach środków unijnych.
Szkoła z Gubina od dawna współpracuje z departamentem le lot. Podczas spotkania uczniowie z entuzjazmem opowiadali o odbywanych we Francji praktykach. Jak podkreślali to dla nich cenne doświadczenie i niesamowita przygoda. Info nt. współpracy gubińsko-francuskiej. Opiekunem uczniów jest pan Lesław Sidorowicz.
Historia współpracy Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Gubinie z Departamentem Le Lot
Cenna wymiana doświadczeń
Na zakończenie wizyty marszałek Elżbieta Anna Polak spotkała się m.in. z Jeanem Launy, deputowanym Departamentu Le Lot, Przewodniczącym Komitetu Przyjaźni Francusko-Polskiej przy Zgromadzeniu Narodowym Francji oraz dyrektorem szkoły partnerskiej dla Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Gubinie czyli Szkoły Hotelarskiej w Souillac Jacques Mordret.
Rozmawiano m.in. o winnicy w Zaborze i zarządzaniu Lubuskim Centrum Winiarstwa. Wspominając wizytę lubuskiej delegacji na winnicy eksperymentalnej Marek Krojcig wyraził życzenie, aby nasze centrum pełniło w Lubuskiem i w całej Polsce podobną rolę jak to tu we Francji.
Marszałek zaprosiła Christiana Gasquet – Przewodniczącego Stowarzyszenia Francja – Polska, Lot – Lubuskie oraz Leszka Sidorowicza – wraz ze wszystkimi przyjaciółmi-winiarzami, których lubuska delegacja miała okazję spotkać podczas wizyty Departamencie Le Lot w październiku na otwarcie Lubuskiego Centrum Winiarstwa. - W ten sposób podkreślimy nasze wzajemne relacje, a wy będziecie mogli ocenić, jak sobie poradziliśmy w naszym "winiarskim" przedszkolu - mówiła marszałek. - Uczymy się od was i podpatrujemy, w jaki sposób prowadzicie winnicę. W Zaborze także musimy stworzyć odpowiednią strukturę organizacyjną. Stworzyliśmy samorządowe partnerstwo z winiarzami, którzy są profesjonalistami – dodała. Gasquet podziękował marszałek za wizytę, wyrażając nadzieję, że skorzystaliśmy i będziemy nadal korzystać z ich doświadczenia i praktyk i zapewnił, że Lubuskie zawsze może liczyć na ich pomoc.
Region lubuski reprezentują:
- Elżbieta Anna Polak - Marszałek Województwa Lubuskiego,
- Iwona Kusiak - Z-ca Dyrektora Gabinetu Zarządu,
- Maciej Nowicki - Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego i Współpracy Zagranicznej,
- Irena Lew - Dyrektor Muzeum Etnograficznego w Zielonej Górze – Ochli,
- Lesław Sidorowicz - W-ce Prezes Stowarzyszenia France - Pologne, Lot – Lubuskie, tłumacz delegacji,
- Robert Koziarski – Winnica Kinga,
- Zdzisław Marek Krojcig – Winnica Stara Winna Góra.
Bezrobocie najniższe w historii regionu
Jeszcze w maju br. bezrobocie w regionie lubuskim było najniższe od czasu światowego kryzysu finansowego, czyli od października 2008. W lipcu stopa bezrobocia pobiła kolejny rekord spadku – wyniosła 11 proc. i była najniższa w historii woj. lubuskiego, czyli od chwili jego powstania w 1999 r.– Stawiamy na gospodarkę, mądrze lokujemy fundusze europejskie i to przynosi efekty – podkreśla marszałek Elżbieta Anna Polak.
Dane o sytuacji gospodarczej regionu opublikował właśnie Urząd Statystyczny w Zielonej Górze. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w lubuskich urzędach pracy wyniosła w lipcu 40.200 osób. To o 1.300 osób mniej niż przed miesiącem i o 9.300 osób mniej niż przed rokiem. Stopa bezrobocia (11 proc.) była najniższa w historii województwa. W porównaniu z ubiegłym rokiem spadła o 2,3 proc. co na tle innych województw było największym spadkiem, po woj. kujawsko-pomorskim (spadek o 2,4 proc.). Spadek stopy bezrobocia o 2,3 proc. odnotowały jeszcze – oprócz Lubuskiego – także woj. warmińsko-mazurskie i dolnośląskie.
Relatywnie do spadku bezrobocia wzrasta w regionie zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw. W lipcu wyniosło ono 116,3 tys. osób i było o 0,3 proc. wyższe niż przed rokiem. Najwięcej Lubuszan (64,3 tys.) jest zatrudnionych w przetwórstwie przemysłowym. Widać więc efekty powstawania stref gospodarczych w regionie, gdzie lokują się krajowi i zagraniczni inwestorzy. 16 tys. osób w regionie trudni się handlem i naprawą samochodów, 8.200 osób jest zatrudnionych w transporcie i gospodarce magazynowej, 7.200 osób – w administracji i działalności wspierającej firm, 6.300 osób – w budownictwie, a 3.500 osób – w gospodarowaniu ściekami i rekultywacji odpadów. Ważnym czynnikiem dla rozwoju regionu jest fakt, że ok. 2 tys. osób zajmuje się profesjonalną działalnością naukowo-techniczną. To osoby, które wdrażają w firmach innowacje, pracują nad nowymi rozwiązaniami, nie tylko technicznymi, ale także organizacyjnymi i logistycznymi. – Właśnie na takie działania mamy największą alokację funduszy w nowej perspektywie finansowej, sięgającej 2020 r. – mówi marszałek Polak. - Będziemy rozwijać nowoczesne technologie, płacić za transfer wiedzy do biznesu. W regionie lubuskim postawiliśmy na tworzenie najlepszych w Polsce warunków do rozwoju gospodarczego. Inspirujemy rozwój oparty na wiedzy, edukację odpowiednią do potrzeb biznesu. Konsekwentnie poprawiamy dostępność komunikacyjną i transportową. Dbamy o region zrównoważony pod względem terytorialnym i społecznym. Dzięki konsekwencji i determinacji odnosimy sukcesy.
Przejawem tego sukcesu jest choćby fakt, że Lubuskie zwyciężyło w tegorocznym rankingu zamożności samorządów miesięcznika „Wspólnota", w kategorii województw. Ranking prof. Pawła Swianiewicza (opublikowany w lipcowym numerze "Wspólnoty") bierze pod uwagę wpływy do budżetu województw, ale tylko dochody własne, bez dotacji. Właśnie dzięki dobrej kondycji gospodarczej regionu, dochody z podatków PIT i CIT do budżetu województwa lubuskiego rosną od kilku lat, podczas gdy w innych województwach dochody te malały. – Myślę jednak, że mieszkańcy woleliby, żebyśmy zajmowali pierwsze miejsce w średniej płacy – dodaje marszałek.
Ale również pod tym względem region notuje wzrosty, choć do czołówki krajowej jeszcze daleko. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w regionie wzrosło w skali roku o 3,4 proc. i wyniosło w lipcu 3.455,13 zł. Najwięcej zarabiają właśnie pracownicy zajmujący się profesjonalną działalnością naukową i techniczną (średnie wynagrodzenie – 4.880,16 zł). W obsłudze rynku nieruchomości wynagrodzenia wynoszą średnio 4.760,23 zł, w przetwórstwie przemysłowym 3.653,57 zł, w budownictwie - 3.166,49 zł, w handlu i naprawie samochodów – 2.875,26 zł., a najmniejsze zarobki są w administracji i działalności wspierającej firm – 1.984,00 zł.
Dla utrzymania tych pozytywnych trendów najistotniejsze są dane dotyczące wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu. Jeśli produkcja w przemyśle rośnie, to znaczy, że musi spadać bezrobocie, a w dalszej perspektywie powinny wzrosnąć przeciętne płace. W lipcu produkcja sprzedana przemysłu w Lubuskiem była o 2,3 proc. wyższa niż w lipcu roku poprzedniego, a wzrost ten odnotowano aż w 17 spośród 28 występujących w regionie działach przemysłu.
Kontrakt Lubuski szansą dla samorządów
W piątek, 28 sierpnia br., odbyło się spotkanie negocjacyjno- informacyjne Zarządu Województwa Lubuskiego z przedstawicielami partnerstw, które zgłosiły propozycje koncepcji projektów do Kontraktu Lubuskiego. Podczas spotkania zaprezentowane zostały obszary włączone do kontraktu oraz podział alokacji. Marszałek Elżbieta Anna Polak podkreślała, że jest to nowe narzędzie mające na celu ułatwienie samorządom aplikację o unijne środki. - Przedsięwzięcia realizowane za w tej formule muszą być nie tylko innowacyjne, ale przede wszystkim realizowane w partnerstwie – podkreślała.
Podczas spotkania zaprezentowane zostały założenia nowego narzędzia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Lubuskie 2020, jakim jest Kontrakt Lubuski. Jego celem jest inicjowanie do budowy i wzmacniania powiązań funkcjonalnych. Zadaniem Kontraktu jest ułatwienie lubuskim samorządom aplikację o unijne dofinansowanie. Jest to dokument, który będzie zawierać przedsięwzięcia inwestycyjne zgłoszone przez lubuskie miasta i gminy (spoza obszarów funkcjonalnych Zielonej Góry i Gorzowa Wlkp.). Źródłem finansowania tych przedsięwzięć będzie Regionalny Program Operacyjny Lubuskie 2020, którego całkowita alokacja wynosi 906 mln euro do 2020 roku. Zgodnie z założeniami KL, istotnym elementem realizowanych projektów jest podejście kompleksowe do rozwiązywania zdiagnozowanych problemów oraz współpraca pomiędzy zainteresowanymi podmiotami w ramach partnerstw. - ZITy są przykładem, że można z powodzeniem te partnerstwa budować. Państwo też już macie doświadczenie. Tworzone były przecież związki ceowe, związku komunalne. Taki związek tworzy się dla rozwiązania konkretnych problemów. Te partnerstwa mają na celu kompleksowe rozwiązanie problemów istotnych dla całego obszaru – wyjaśniła marszałek Elżbieta Anna Polak. Zobacz prezentację
W regionie lubuskim zawiązane zostały 22 partnerstwa, w ramach których opracowanych zostało 60 koncepcji w różnych obszarach. Podczas spotkania zaprezentowane zostały te włączone do kontraktu lubuskiego:
- Rozwój gospodarczy, w tym: tereny przeznaczone pod inwestycje, promocja gospodarcza
- Rozwój edukacji, w tym: działania „miękkie" współfinansowane z EFS
- Rozwój niskoemisyjnego transportu miejskiego, w tym: zakup taboru pasażerskiego, niezbędna infrastruktura obsługi pasażerów (z wyłączeniem ścieżek rowerowych)
Pozostałe obszary zgłoszone do KL: budowa ścieżek rowerowych, termomodernizacja, edukacja w wymiarze infrastrukturalnym, zdrowie, rewitalizacja, gospodarka wodno-kanalizacyjna, kultura i turystyka.
Kolejnym etapem prac nad Kontraktem Lubuskim będą robocze panele przedstawicieli partnerstw i instytucji zarządzającej, których celem będzie przekazanie rekomendacji i zaleceń w zakresie koniecznego uzupełnienia koncepcji. – Chcemy abyście Państwo uzupełnili swoje koncepcje tak, abyśmy mogli ogłosić konkursy dedykowane Kontraktowi Lubuskiemu. Trzeba dobrze wybrać na co postawić tak, aby dobrze wykorzystać tę perspektywę. My jesteśmy do Państwa dyspozycji o po to, aby pomóc rozwiązywać problemy i usuwać niepotrzebne bariery – mówiła marszałek Elżbieta Anna Polak.
Podczas spotkania zaprezentowany został podział alokacji oraz wartość zgłoszonych do kontraktu lubuskiego projektów. Jak podkreślała Sylwia Pędzińska, Dyrektor Departamentu Zarządzania Regionalnym Programem Operacyjnym Urzędu Marszałkowskiego, projekty, które nie zostały objęte formułą Kontraktu Lubuskiego mogą być zgłoszone w konkursach otwartych. Tam dodatkowo premiowane będą partnerstwa.
O szansach samorządów na unijne wsparcie
Samorządowcy biorący udział w spotkaniu mieli szereg pytań związanych głównie z możliwością realizacji koncepcji, które nie zostały objęte formuła KL. Wątpliwości dotyczyły szczególnie realizacji projektów rozwiązujących problemy obszarów wiejskich. Jak podkreślali włodarze gmin, projekty dla nich ważne nie zostały włączone do Kontraktu Lubuskiego. Zmniejszeniu uległa także wielkość środków zapisanych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich, co jak twierdzą, zmniejsza ich szansę na unijne dofinansowanie. – PROW jest konstruowany centralnie. W tym rozdaniu większość środków trafi do rolników. Samorządy rzeczywiście otrzymały mniej. Ma to jednak zostać uzupełniona środkami z Regionalnych Programów Operacyjnych. W istocie więc tych pieniędzy będzie więcej. Więcej środków trafi także do Lokalnych Grup Działania. Tak więc te pieniądze choć zostały poprzesuwane są. Trzeba jednak o nie zabiegać – tłumaczył wicemarszałek Stanisław Tomczyszyn. Ponadto gminy wiejskie mogą zabiegać o środki także w ramach procedury konkursowej. – W ramach RPO musieliśmy wskazać alokację dedykowaną obszarom wiejskim. Ponadto w ramach programu będą tez środki dedykowane obszarom strategicznej interwencji. Te projekty będą dodatkowo premiowane – dodała marszałek Elżbieta Anna Polak.
Nabór dla studentów i absolwentów na staże w Parlamencie Europejskim
Biuro Regionalne Województwa Lubuskiego w Brukseli informuje, iż do 15 października br. osoby zainteresowane odbyciem stażu w Parlamencie Europejskim mogą zgłaszać on-line swoje kandydatury.
Parlament oferuje możliwość realizacji rożnego rodzaju płatnych staży dla studentów oraz absolwentów. Wszystkie rodzaje staży są dostępne dla osób niepełnosprawnych.
Staże w PE są szansą dla młodych ludzi na zdobycie pierwszego doświadczenia zawodowego oraz wiedzy o działalności i znaczeniu Parlamentu Europejskiego. Istnieje kilka opcji stażu, m.in. dla dziennikarzy czy dla tłumaczy pisemnych. Stypendia im. Roberta Schumana są skierowane do wszystkich absolwentów.
Obecnie trwa rekrutacja na trwające 5 miesięcy płatne staże rozpoczynające się w marcu 2016 roku. Każdy ze stażystów Parlamentu otrzyma co miesiąc stypendium w wysokości ok. 1200 euro. Wszystkie zainteresowane osoby zapraszamy do zapoznania się ze szczegółowymi informacjami i warunkami rekrutacji dostępnymi na stronie Parlamentu Europejskiego:
http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/pl/20150201PVL00047/Traineeships
Na EuroparlTV dostępne jest również krótkie wideo informacyjne:
http://www.europarltv.europa.eu/pl/player.aspx?pid=c2e366a2-d10a-49c2-abff-a4d000e7dea6
Termin nadsyłania zgłoszeń upływa 15 października 2015 roku o północy.
SPOTKANIE INFORMACYJNE DOTYCZĄCE KONKURSU Z PROGRAMU FUNDUSZU INICJATYW OBYWATELSKICH NA LATA 2014-2020
Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze, Departament Infrastruktury Społecznej uprzejmie informuje, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w związku z planowanym konkursem FIO 2016 organizuje spotkania informacyjne we wszystkich stolicach województw na terenie Polski.
Zapraszamy na bezpłatne spotkania wszystkich potencjalnych oferentów zainteresowanych realizacją zadań w ramach konkursu FIO 2016, które odbędą się:
1) w Zielonej Górze:
9 września 2015 r. o godzinie 12:00 w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego
w Zielonej Górze przy ul. Podgórnej 7 (Sala Kolumnowa Sejmiku Województwa Lubuskiego)
2) w Gorzowie Wlkp. w ramach współpracy z Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną
im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wlkp.:
19 listopada 2015 r. o godzinie 12:00 w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gorzowie Wlkp. przy ul. Sikorskiego 107 (sala 102)
Program spotkania:
11:30 | Rejestracja uczestników |
12:00 | Powitanie i otwarcie spotkania |
12:10 | Prezentacja Regulaminu konkursu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2016 oraz zasad ubiegania się o dotację (wskazanie podmiotów uprawnionych i nieuprawnionych do udziału Sławomir Stańczak – Ekspert oceniający oferty w ramach Programu FIO 2016 |
13:10-13:25 | Przerwa |
13:25 | Prezentacja logiki projektowej projektów społecznych (prezentacja dotycząca zagadnień logiki projektowej takich jak m. in. wyjaśnienie myślenia projektowego, opracowywanie projektów w kontekście rozumienia logiki projektu, planowanie działań, tworzenie harmonogramu i budżetu projektu. Sławomir Stańczak – Ekspert oceniający oferty w ramach Programu FIO 2016 |
14:25- 15:00 | Podsumowanie i zakończenie |
Osoby chętne do udziału w organizowanych spotkaniach, prosimy o zgłaszanie się drogą e-mailową na adres: j.relich@lubuskie.pl lub telefonicznie pod numerem 68 45 65 247, 68 45 65 533
w nieprzekraczalnym terminie do dnia 8 września br.
Pozdrawiam,
Michał Iwanowski
Rzecznik Prasowy Zarządu Województwa Lubuskiego
tel. 68 456 54 93
Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, ul. Podgórna 7, 65-057 Zielona Góra
www.lubuskie.pl
P Pomyśl o środowisku zanim wydrukujesz tego e-maila
Please consider the environment before printing this e-mail
Komentarze
Prześlij komentarz